Isveçli Joel Emmanuel Hagglund...

Iskandinav yarimadasi ile Finlandiya arasindaki Botni Körfezi'nin küçük bir köyünda, Isveç'in Gavle liman kenti. 7 Ekim 1879 günü tren kondüktörü Olof Hagglund ve esi Margareta Katerina'nin bir oglan çocuklari dogdu. Onu Joel Emmanuel adiyla vaftiz ettirdiler. Sekizinci çocuklariydi.

Yasam kosullarinin iyice zorlastigi, toplumsal esitsizliklerin iyice keskinlestigi on sekizinci yüzyil sonlarinda, Hagglund'larin durumu çok da kötü sayilmazdi; baba Olof da kalabalik ailesini geçindirmek için elinden geleni yapiyordu. Gavle'deki Lutherci Bethlehem Kilisesi'ne bagli; çocuklarini yaygin "Tanri'ya, Kral'a ve Devlete itaat et" anlayisi içinde yetistiren oldukça dindar bir aileydi. Müzik, dinsel etkinliklerinin yani sira, aile yasaminda da önemli bir yer tutuyordu. Muzikle içli disli olan Joel kendi kendine küçük yasta org, piyano, akordeon, banco, gitar ve keman çalmayi ögrendi.

1887'de, Joel sekiz yasina basacagi sirada baba Olof ölünce, ailenin yasami altüst oldu. Bakimsiz kalan çocuklardan ikisi hastalanarak öldü. Ailenin geçimini saglamak için geri kalan alti kardes de çalismak zorunda kaldilar.

Joel, önce bir halat fabrikasina isçi olarak girdi, biraz daha büyüyüp güçlenince bir insaat fabrikasinin buhar kazani atesçisi oldu. Gün boyunca kömür kürelemeye basladi.

Yirmili yaslarina girdigi sirada o dönemin yaygin hastaliklarindan deri ve eklem tüberkulozuna benzer bir hastaliga yakalandi. O dönemde bu tür hastaliklarin tedavisinde yogun röntgen isini tedavisi kullaniliyordu. Bu tedaviden yarar görmedi; ve birkaç agir ameliyat geçirdi. Bu ameliyatlardan bogazinda ve burnunda kalan izler, ilerde Joe Hill'in yasaminin en büyük olumsuzlugunu olusturacakti.

Anne Margareta da 1902'de uzun bir hastaligin ardindan ölünce, aileyi birbirine baglayan baglar tümüyle koptu. Agabeyi Paul, on binlerce Isveçli gibi, yazgisini degistirmek ve daha iyi bir yasama kavusmak düsüyle Amerika'ya gitmeyi kafasina koymustu. Ailenin geçimine katkida bulma yükümünden siyrilan Joel de agabeyine katildi. Kardesler aralarinda anlasarak baba evini satisa çikardilar. Paul ile Joel paylarina düsen parayla uzun bir ambar yolculugu yaparak 1902 Ekim'inde New York City'de karaya ayak bastilar.

Paul ile Joel, daha iyi bir yasama kavusmak düsüyle dünyanin dört bir yanindan Amerika'ya kosan milyonlarca insanin olusturdugu ummanda birer damla bile degildi. Isveç'teyken YMCA'de meramlarini anlatacak kadar az çok Ingilizce ögrenmislerdi. Ama bes parasiz ve issiz güçsüz olan delikanlilar, bu ülke için ballandirilarak anlatilan seylerin ne denli abartili ve düslediklerinden ne denli farkli oldugunu hemen anladilar. Is pesinde oradan oraya savrulurken iki kardes de birbirinden koptu. Paul, Amerika potasi içinde eriyip sirra kadem basti. Onun ne oldugu, yasami konusunda hiçbir sey bilinmiyor.

Bir süre sonra Hagglund adini daha basit Hillstrom'la degistirdi. Fabrikalarda, madenlerde, çiftliklerde, Amerika'nin batisina dogru nerede is bulduysa çalisa çalisa, sonunda California'nin San Pedro doklarina kadar ulasti. Çalismaktan yilmayan delikanli, Amerika'da özellikle de yabanci ülkelerden gelen emekçileri içinde bulunduklari kosullari, ekonomik ve toplumsal esitsizlikleri, olumsuzluklarini iliklerine dek yasadi. Amerikan toplum merdiveninin en alt basamaklarinda çok kötü kosullarda yasayan göçmen isçilerin vahsi kapitalizme karsi, güçlerini birlestirmekten baska çareleri olmadigi sonucuna vardi. California'ya yerlesti. Adini bir kez daha degistirerek kisa ve kulaga hos gelen Joe Hill olarak Amerikalilastirdi.

Içkiyle ve sigarayla basi hos olmayan, topluluk içine girmekten de pek hoslanmayan, tek basina düzenli bir yasam süren bir delikanliydi. Bu dönemdeki etkinlikleri bilinmiyor. 1905'te, o yil 43 isçi grubunu temsil eden, aralarinda Bati Madenciler Federasyonu' ndan William D. Haywood (Bill Haywood), Sosyalist Isçi Partisi'nden Daniel De Leon ve Sosyalist Parti'den Eugene V. Debs'in de bulundugu emekçiler önderleri tarafindan Chicago'da kurulan Dünya Sanayi Isçileri (IWW) örgütüne katildi. IWW üyeleri, Wobbly'ler bütün is anlasmazliklarinda isçilerle omuz omuza mücadele ediyorlardi. Joe Hill her yerde Wobbly'leri destekledi.

Joe Hill'in bu dönemdeki yasami konusunda elde iki belgeden baska hiçbir bilgi ve belge yok. Bunlardan biri 1905 yilinda Isveç'deki bir akrabasina yolladigi Noel karti. Öbürü ise, 1906'da San Fransisco'da olan korkunç depremin ardindan Isveç'e, Gavle'deki bir gazeteye gönderdigi ve 16 Mayis 1906'da basilan, bu kentteki yikimi bir muhabirin kaleminden çikmiscasina enine boyuna anlattigi yazidir. Bu döneminde Hawaii ile Bati Kiyilari arasinda sefer yapan sileplerde tayfalik yaptigi saniliyor.

Joe Hill, San Pedro'da popüler melodilere uyarlanmis yeni sarki sözleri; öfkeli göçmen isçilerin ve issizlerin hemen benimseyerek söyledikleri lirik parodiler; gündelik zorluklari, öfkeyi ve düskirikliklarini dile getiren siirler yazmaya; yeni ezgiler bestelemeye koyuldu. Bu sarkilari ve siirleriyle Joe Hill, yoldaslari Wobbly'ler arasinda karizmatik bir müzisyen, bir eylem önderi haline geldi. Toplumcu siirleri ve sarkilari sendika gazeteleri Industrial Worker ve Solidarity'de yayimlandi. IWW'nin çikardigi Little Red Songbook - Songs to Fan the Flames of Discontent ("Küçük Kizil Sarki Kitabi - Hosnutsuzluk Alevlerini Körükleyen Sarkilar") kitabinda on üç sarkisi yer aliyordu. Özellikle ücret kölelerine papaz vaazlarini, grev kirici, satilmis sendikacilari ele alan sarkilari grev yapan isçiler, grev gözcüleri tarafindan, sokak mitinglerinde, issizlerin gösterilerinde söyleniyordu.

1911'in Ocak ayinda Meksika Hükümeti'nin devrilmesi için mücadele eden güclere katilmaya karar vererek IWW tugayina katilmak üzere California-Meksika sinirina gitti. 1909-1912 arasinda IWW'nin her eyleminde Wobbly'lerle en ön safta ve omuz omuza mücadele ettigi söylenir. Kaçinilmaz olarak kurulu düzenle, yasalarla ters düsmüs olsa gerek.

Hill'in sendikal etkinlikleri onu taninmis biri kilmis, hiçbir yerde is bulamayacak duruma getirmisti. 1913'te Birlesik Insaat Kumpanyasi'nda basarili bir grevin örgütlenmesine yardim etti. Bu is anlasmazligi sirasinda bazi arkadaslari ile birlikte Salt Lake City'de kaldi. Orada bulundugu sirada, eskiden polislik yapan bakkal J. B. Morrison, dükkaninda maskeli iki kisinin saldirisina ugrayarak öldürüldü. Cinayetten birkaç hafta önce Morrison gazetecilere son günlerde, polis örgütünde çalistigi sirada patlak veren bir olaydan ötürü ölüm tehditleri aldigini anlatmisti.

Olay gecesi Morrison'un dükkanin disinda, sokaktan geçen bir tanik, saldirganlardan birinin, "Aman tanrim, vuruldum" diye bagirdigini duydugunu söyledi.

Cinayetin islendigi 10 Ocak 1914 gecesi Hill, sol gögsündeki kursun yarasiyla bir doktora basvurdu. Doktora bir kadin sorunuyla ilgili bir tartisma sonucu çikan kavgada vuruldugunu söylemisti. Hill'i muayene eden doktor kursunun gögsünü delerek geçtigini saptadi, daha sonra bu olayi polise bildirdi. Hill'in isçiler arasindaki sendikal etkinliklerini polis yeni yeni ögrenmisti. Hemen onu tutuklamaya karar verdi. Hill, polise verdigi ifadede, daha sonra da davada, yaralanmasina yol açan olaydan hiç söz etmedi, hiçbir açiklama yapmadi, kadinin adini söylemedi. Hill, Morrison cinayetinin sanigi oldugu iddiasiyla tutuklanarak idam istemiyle yargilanmak üzere hapsedildi..

Dünya Sanayi Iscileri (IWW) önderleri, bu cinayetin Hill'e, sendikal etkinliklere girismeye kalkisanlari yildirmak için yüklendigini belirttiler. Salt Lake City'deki yargilama sirasinda taniklarin hiçbiri Joe Hill'i katil olarak teshis edemedi. Hill'i yaralayan kursun bulunamamisti, ates edilen tabanca ortada yoktu, cinayet mahallinde yaralandigi söylenen katilin kanina iliskin bilgi dosyada yer almiyordu. Savunma, bu cinayetin Morrison'la geçmisi olan birilerinin intikam eylemi olarak islendigini öne sürdü. Jüri bunun üzerinde durmadi; elde kesin kanit olmadigi halde Joe Hill'i suçlu buldu. Hill idama mahkum edildi.

Bill Haywood ve IWW idam hükmünü kaldirmak için kampanya açti. Amerikali ünlü kadin sendikaci Elizabeth Flynn, Hill'i hapishanede ziyaret etti. Temmuz 1915'te Avustralya IWW'sinin üyesi 30.000 isçi Hill'in serbest birakilmasini isteyen bir genel kurul karari aldi. Girisilen yogun kampanya ve çabalar sonuç vermedi .

Idam edilecegini ögrenen Hill, Haywood'a $u mesaji gönderdi: "Hosça kal Bill. Su katilmamis bir asi gibi ölmek istiyorum. Yas tutmakla vakit kaybetmeyin. Örgütlenin." Ayrica Haywood'dan cenazesi için $u istekte bulundu: "Naasimin eyalet sinirina gömülmesini ayarlayabilseniz; mezarimin Utah'ta olmasini istemiyorum."

Idamindan önce yaptigi son sey, Son Dilegim adli siirini yazmak oldu:

Benim son dilegime karar vermem çok kolay,

Ortada pay edilecek hiçbir sey yok çünkü.

Benim gibiler için içlenmek, ah vah etmek gerekmez,

Yuvarlanan tas yosun tutmaz çünkü.

Naasim mi? Ah; seçmek elimde olsaydi eger,

Kül ederdim onu, sen esintiler essin,

havaya savursunlar diye onu,

Gelisip serpilen kimi çiçeklerin üstüne serpsinler diye.

Belki solmakta olan bir çiçek,

Yasama döner, bir kez daha tomurcuklanirdi.

Son ve de kesin dilegim iste bu benim.

Hepinize iyi sanslar dilerim.

15 Agustos 1915'te Appeal to Reason ("Akla Çagri") adli sosyalist yayimlanan makalesinde olayla ilgisi olmadigini anlatiyor ve söyle diyordu: "Ben hayatimi kazanmak için çok çalistim, ne aldimsa parasini ödedim; geri kalan vakitlerimi de resim yaparak, sarki sözleri yazarak, sarki besteleyerek geçirdim. Simdi Utahlilar mahkemede olayin benim tarafimdan yana olan yanini ileri sürmeme en küçük bir sans tanimadan beni idam müfrezesinin karsisina dikmek, kursuna dizmek istiyorlarsa, buyursunlar, ben hazirim. Ben bir sanatçi gibi yasadim ve bir sanatçi gibi ölürüm."

Joe Hill 19 Kasim 1915 günü sabahi bir idam müfrezesi tarafindan kursuna dizildi.

Cenaze töreni

Aralik 1915'te International Socialist Review'da Joe Hill'in cenaze törenini Ralph Chaplin, söyle anlatmisti;

Saat 10 buçuga yaklasirken caddeler her yanindan tikandi; tramvaylar çalisamiyordu, bütün trafik durmustu. Binanin içinde çit çikmiyordu, yere igne düsse sesi duyulacakti. Tabut siyah ve kirmizi seritler biçiminde düzenlenmis çiçeklerle dolu, üstünde el dokumasi bir IWW flamasi bulunan sahneye yerlestirildi.

Tören, Joe Hill'in çok sevilen sarkisi Workers of the World, Awaken' i ("Dünya Isçileri, Uyanik") ile basladi. Yabanci dil konusan bazi isçiler kendi dillerinde devrimci sarkilar söylediler, ama yol boyunca en çok Joe Hill'in sarkilari söylendi. " Joe Hill gerçekten yasiyor, sen ben gibi..."

Cumhuriyet Gazetesi Pazar Dergi eki, 21 Ocak 2001, Sayi: 774, Sayfa: 10-11

Öneri, katki ve elestiri

Yakamoz

Anasayfa