Halfeti'nin
siyah gülü soldu
Asli Atasoy
Guneydogu
Anadolu Bolgesi son gunlerde hem Turkiye'nin hem de dunyanin gundeminde. Firat
uzerinde kurulan son baraj olan Birecik, kendinden onceki barajlar gibi bir yandan
bereketi getirirken bir yandan da sular altinda yasamlar birakiyor. Firat,
uzerindeki Keban, Karakaya, Ataturk, Karakamis barajlarindan sonra Birecik
Baraji'ni besleyecek.
Birecik
Baraji sayesinde once Zeugma Antik Sehri gundeme geldi. Antik sehir, 1992
yilinda barajin temel atma islemleri esnasinda buluntularin ortaya
cikarilmasiyla fark edildi. Bunu uzerine yapilan kazi calismalari ise barajin
kullanima acilmasina iki yil kalana dek agir aksak devam etti. Daha sonralari
olusan kamuoyu sonucu tum dunyanin ayaga kalkmasiyla Temmuz 2000 tarihinde
uluslararasi protokole imza atilarak Birecik'in isletime sokulacagi 4 Ekim
tarihine dek kazilar devam etti.
Halfeti de
sirada
Zeugma antik
bir sehir, Halfeti ise yasantinin hâlâ devam ettigi bir ilçe. Ancak tarihi
Zeugma kadar eski. Urartu yazitlarinda 'Halpa' olarak bilinen Halfeti,
Sanliurfa'nin en eski ilçelerinden birisi. Üzerinde birçok uygarliklar
konaklamis. Siyah gülü ile taninan bu etkileyici ilçe, bölgenin yesili bol
belki de tek yeri. Bu yesillikleri ona veren Firat ise artik sularinin
acimasizligini sunuyor insanlara.
Simdi
Halfeti'nin yüzde 30'u yok. Yani ilçenin tam ortasinda kurulu olan iki
mahallenin 150 evi sular altinda kaldi. Sularin ilçenin en islek yeri olan ve
alisveris alaninin da bulundugu bu yeri kaplamasi, insanlarin sosyal
yasantilarinin yani sira duygusal dünyalarini da alt üst etmis. Halfetililer
yillarca yasadiklari evlerini, gece gündüz arsinladiklari tas sokaklarini,
kisacasi yasantilarini sulara teslim etmekten dolayi mutsuz.
Üç secenek
Evleri,
dukkânlari su altinda kalan Halfetililere üç seçenek sunulmus. Yeni yapilacak
toplu konutlardan yararlanmak, istimlak bedelini alarak kendi imkanlariyla
evlerini yapmak ya da baska bir sehre yerlesmek için saglanacak kolayliklardan
yararlanmak. Halfetililer bu üç seçenegin ilkini tercih etmisler. Yani ilçenin
yakla$Ik sekiz kilometre kuzeyinde yapilan tek katli ve damsiz toplu konutlara
tasinmayi. Yeni Halfeti adini tasiyan bu bölge, yesilliklerden mahrum bir yer.
Her türlü alt yapinin tam olmasina karsin Güney Dogu Anadolu Projesi (GAP)
idaresi'nde görevli olan Sinan Özden'in de söyledigi gibi "Yeni
Halfeti'deki konutlar estetikten yoksun". Özden, insaatlarin bir yil sürdügünü
belirtiyor ve, "Vatandaslara yapacaklari seçimde emredici degil, yol
gösterici olduk. GAP'in amaci sürdürülebilir kalkinmayi saglamak"
diyerek sözlerine devam ediyor.
Yani yeni
mahalleler Firat'in hemen yanibasina kurulu olan eski Halfeti gibi yesillik ve
estetik degil. Bu durum bir anda yillardir yasadiklari evlerinden,
mahallelerinden mahrum kalan yöre halkini büsbütün mutsuz ediyor. Örnegin Ekim
sonuna dek evi sular altinda kalacak olan bir kadin son ana dek evinde yasamaya
kararli oldugunu söylüyor. Ardindan da ekliyor, "Bizi üzen Firat degil,
buraya bu baraji yapanlar. Cennet Halfeti'yi yerle bir edenler. Simdi yukariya
ev yaptik oturun diyorlar. Bir ot bile yok."
Birecik
Baraj Golu'nden etkilenecek bölgede toplam olarak 36 yerlesim birimi var.
Bunlardan sadece dokuz köy tamamen ve 36 köyün de tarim arazileri sular altinda
kaliyor. Bölge insaninin tarim ve hayvancilik disinda herhangi bir geçim
kaynaginin olmayisi hatirlanirsa düstükleri zor durum da ortaya çikiyor.
Çok çok eski
bir tarih
Halfeti ile
ilgili ele geçen ilk kayitlarda kentin M.O. 855 yilinda Asur Krali III.
Salmanasar tarafindan ele geçirildigi görülüyor. 'Sitamrat' olarak adlandirilan
bu sehir daha sonra Yunanlilara geçmis. Araplarin istila ettigi sehir Kal'atul
Rum adini almis. Ancak daha sonra 9. yüzyilda Bizanslilar sehri tekrar ele geçirmisler.
Uzun yillar Hiristiyanlar için önemli bir yerlesim yeri olan Halfeti, Memlüklerin
sehri almasiyla islam kültürüyle tanisiyor. Ardindan Yavuz Sultan Selim
tarafindan Osmanli Imparatorlugu'nun topraklarina katiliyor ve 'Urumgala' adini
aliyor.
Yeni bir
hayat
Birecik
Baraji'nda 1999 yilinda beri su tutuluyor. Yüzde 98'i tamamlanmis olan baraj gölünün
su seviyesi simdilerde 383, su kotu 385'e ulastiginda ise baraj tamamen
kullanima açilacak. Tahminler bu seviyeye Ekim ayi sonuna dek ulasilacagini gösteriyor.
Yani Ekim sonundan itibaren Halfeti'de yeni bir hayat basliyacak.
Radikal
Gazetesi Pazar Iki eki, 08 Ekim 2000, Sayfa: 13